Bijna twintig jaar geleden al onderzochten Britse wetenschappers het effect van multivitaminen, mineralen en omega-3 op agressief gedrag bij gevangenen. Er werd in de studie een gunstig effect gezien; het aantal incidenten met agressie nam af. Dit onderzoek werd herhaald in Nederlandse gevangenissen en krijgt nu onder aanvoering van het LUMC een vervolg in de langdurige psychiatrische zorg, waar ook agressie voorkomt bij mensen die opgenomen zijn. Voor het onderzoek bij GGZ Delfland tekent Sanne van der Zwaan die voor haar opleiding tot psychiater wetenschappelijke research moet doen. Ze doet dat in samenwerking met de psychiaters Nadine Sparreboom en Annelies van Strater.
Leefstijl en psychiatrie
Psychiater Annelies van Strater houdt zich al langere tijd bezig met de effecten van leefstijl op psychiatrische stoornissen. Zo is ze ook nauw betrokken bij de innovatieve polikliniek Fit op weg, waar leefstijl een belang rijk aandachtspunt van de behandeling is. Over het onderzoek naar voeding en agressie zegt ze: "In de langdurige psychiatrische zorg komt agressie voor in de vorm van schelden en fysiek geweld. Dat heeft te maken met verschillende factoren zoals stress vanwege de opname, drugsgebruik en misschien voedingstekorten. Dit onderzoek gaat over aanvullingen op de voeding, wat we suppletie noemen. Ik hoop dat deze studie uitwijst dat suppletie niet alleen agressie kan verminderen, maar ook een gunstig effect heeft op welbevinden en psychiatrische symptomen als somberheid en psychose."
Waarom zouden de multivitaminen, mineralen en visolie effect kunnen hebben?
"Verschillende vitamines en mineralen zijn van belang bij de vorming in het brein van neurotransmitters/hormonen zoals adrenaline, serotonine, dopamine en GABA. Een onjuiste balans hierin kan van invloed zijn op emoties en gedrag. Daarnaast heeft een goede balans tussen omega-3 (in vette vis) en omega-6 vetzuren (in planten en zoogdieren) in je voeding niet alleen gunstige effecten op het hart-vaatsysteem en het immuunsysteem, maar ook op de celmembranen van onder meer zenuwcellen die zijn opgebouwd uit vetzuren. Het brein is namelijk net zo goed een orgaan en dus is het functioneren hiervan te beïnvloeden door leefstijlfactoren zoals goede voeding, beweging, minder zitten, voldoende slapen, een goed bioritme hanteren, niet roken, geen drugs gebruiken, matig zijn met alcohol, elimineren van chronische stress, enzovoorts."
Hoe reageren patiënten op het idee dat gezonde voeding helpt bij herstel?
"Heel verschillend. Sommigen waarderen het idee, en anderen kijken mij verbaasd aan als ik begin over voeding en een gezondere leefstijl. Een enkeling is achterdochtig, maar in de praktijk valt het mee. Bij de intake vraag ik naar leefstijlaspecten zoals beweging, slaap, bioritme, middelengebruik en voedingspatroon. Ik heb helaas niet heel veel tijd om daar lang bij stil te staan, maar ik hoop dat het feit dat ik het aan de orde stel, mensen aan het denken zet. Ik heb een patiënt gehad die op zijn voeding is gaan letten. Hij at elke dag een liter Griekse yoghurt mét macaroni. Die is nu ook groente en fruit gaan eten. Overigens vind ik het aspect zingeving ook heel belangrijk. Want met een doel in je leven vind je eerder motivatie en doorzettingsvermogen voor gezonder eten en leven."
Zijn we nu op weg naar het overbodig maken van medicatie in de psychiatrische zorg?
"Dat zou mooi zijn, maar ik denk dat medicijnen nodig zullen blijven. Soms zijn mensen zo verward en geagiteerd dat ze niet toegankelijk zijn voor leefstijladviezen. En het doorvoeren van leefstijlveranderingen is moeilijk en kost tijd. Bovendien verwacht ik niet dat alles is op te lossen door je leefstijl aan te passen. Maar ik hoop wel dat mensen met de combinatie van - mogelijk een lagere dosis - medicatie en een veranderde leefstijl meer kwaliteit van leven zullen ervaren."
Wordt in het voeding & agressie-onderzoek ook naar het effect op de zorgkosten gekeken?
"Inderdaad. We kijken naar hoeveel verpleegtijd de agressie-incidenten in beslag neemt en er wordt gekeken naar de kosten van de incidenten. Als in dit onderzoek blijkt dat de relatief goedkope voedingssupplementen een gunstig effect hebben op de verpleegtijd en het aantal incidenten, wordt het interessant om daarmee iets te doen. Het zou geweldig zijn als het gebruik van de supplementen op den duur zou leiden tot kortere opnames, minder medicatie en betere kwaliteit van leven. En bedenk wel dat gezond eten en leven wat mij betreft de voorkeur heeft boven suppletie."