Veelbelovende resultaten onderzoek EMDR-behandeling bij patiënten met persoonlijkheidsstoornis

Waarom wilde je het effect van EMDR bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis onderzoeken?

Laurian: 'Mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben het zwaar, ze lijden echt onder hun klachten. Er bestaan verschillende behandelingen voor hen, zoals schematherapie, mentaliserende therapie (MBT) en cognitieve gedragstherapie. Deze behandelingen werken, uiteraard, maar het duurt lang voordat je je beter voelt. Uit eerdere onderzoeken met EMDR-therapie bij cliënten met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) wisten we al dat zij zich na relatief weinig sessies een stuk beter voelen. Ik wilde onderzoeken of dit ook zo is bij cliënten met een persoonlijkheidsstoornis.'

Wat is EMDR?

'Bij EMDR-therapie denk je terug aan een akelige gebeurtenis die je hebt meegemaakt. Tegelijkertijd voer je een heel andere taak uit. Je volgt bijvoorbeeld met je ogen een lichtje dat heen en weer beweegt of je volgt de vinger van de therapeut. Doordat je hersenen nu hard aan de slag moeten met meerdere opdrachten tegelijk, vervaagt je herinnering aan de akelige gebeurtenis. De herinnering zit je daarna minder in de weg in je dagelijks leven.'

Hoe ging je onderzoek precies?

'Aan het onderzoek deden 97 cliënten van GGZ Delfland mee met een persoonlijkheidsstoornis als hoofddiagnose. Ze hadden geen posttraumatische stressstoornis. Ze stonden bij ons op de wachtlijst voor een van de gebruikelijke behandelingen. De ene helft, de behandelgroep, kreeg 5 EMDR-sessies van 90 minuten, verdeeld over 5 weken. De andere helft vormde de controlegroep. Zij bleven in die periode op de wachtlijst. Nadat de behandelgroep 5 EMDR-sessies had gevolgd, kregen beide groepen de gebruikelijke therapie voor hun persoonlijkheidsstoornis. Drie maanden nadat die begonnen was, deden we een meting om te kijken hoe het met iedereen ging.'

Hoe verloopt een EMDR-therapiesessie voor iemand met een persoonlijkheidsstoornis? Kun je een voorbeeld geven?

'Stel, je bent ontzettend bang om verlaten te worden. Als je man ’s ochtends naar zijn werk vertrekt, ben je ervan overtuigd dat hij ’s avonds niet terugkomt. Je raakt elke keer weer overstuur. Tijdens een EMDR-sessie ga je samen met je behandelaar terug naar de herinnering of herinneringen waar die angst is begonnen. Bijvoorbeeld naar het moment waarop je als jong meisje zag hoe je vader wegreed en niet meer terugkeerde.'

Dat klinkt pittig. Wat zeggen de patiënten uit je onderzoek over hun EMDR-sessies?

'Terugkeren naar iets naars uit je leven is zwaar. De eerste keer herbeleef je de herinnering echt. Je voelt het in je hoofd, maar ook in je lijf. Dat is hard werken. Maar het heeft ook een andere, fijnere kant. Want later in diezelfde sessie merk je hoe dat heftige gevoel steeds een beetje minder wordt. Patiënten zeggen dat ze zich lichter voelen, en dat de herinnering milder en draaglijker wordt. Ze geven ook aan dat het prettig is om met één concrete, afgebakende herinnering aan de slag te gaan.'

Wat zijn de resultaten van je onderzoek?

'Bij de patiënten die de 5 EMDR-sessies kregen, namen de klachten sneller en meer af dan bij de patiënten in de controlegroep. Ook verbeterde hun algemeen functioneren – hoe ze zich in het dagelijks leven voelen en hoe ze functioneren – aanzienlijk. Drie maanden na de meting waren deze resultaten er nog steeds. Bovendien maakte slechts 9 procent van de patiënten die de EMDR-sessies kreeg de behandeling niet af; dat is een relatief lage uitval voor een behandeling van mensen met een persoonlijkheidsstoornis. En, tot slot: deze resultaten ontstonden dus al na 5 sessies.'

Waarom is EMDR eigenlijk nog geen ‘standaard’ behandeling voor mensen met een persoonlijkheidsstoornis?

'De ontwikkeling van therapieën is altijd in beweging. Sommige dingen wéét je gewoon nog niet. Of EMDR mensen met een persoonlijkheidsstoornis helpt, was simpelweg nog niet onderzocht. Als behandelaar ben je bovendien voorzichtig met je patiënten. Dus een nieuwe behandelmethode onderzoeken – al gebeurt dat natuurlijk op een verantwoorde manier – vraagt ook moed.'

Hoe gaat het nu verder met je onderzoek?

'Ik ga een vervolgonderzoek doen, samen met een andere geestelijke gezondheidsinstelling. We gaan onderzoeken wat er gebeurt wanneer je patiënten met een persoonlijkheidsstoornis geen 5 maar 10 EMDR-sessies geeft. Wordt het effect dan nog groter?'

Wat blijft je bij van het onderzoek - los van de positieve resultaten?

'Vooral hoe belangrijk het is om te blijven zoeken naar manieren om cliënten nóg sneller op weg te helpen. Je kunt denken: onze patiënten zijn niet gebaat bij EMDR. Maar klopt dat wel? Vul het niet in, maar onderzoek het. We weten nu dat we met een relatief korte behandeling patiënten kunnen helpen die vaak al een hele tijd vastlopen in hun leven. Dat is gewoon heel gaaf.'

Voor haar onderzoek ontving Laurian de wetenschapsprijs 2020 van de Vereniging EMDR Nederland. Ze kreeg de prijs uitgereikt op het EMDR-congres in september. Laurian: 'Superfijn om deze erkenning te krijgen.'

Lees hier het artikel van Laurian in het European Journal of Psychotraumatology.